Trận mưa tháng bảy đổ xuống làng quê vào một buổi chiều âm u. Con đường đất đỏ dẫn vào xóm nhỏ đọng nước, lầy lội, loang lổ bùn và lá mục. Một người phụ nữ đứng lặng dưới mái hiên nhà ai đó, tay xách túi vải cũ sờn, áo quần đơn sơ, mái tóc điểm sương thấm nước, mắt dõi xa xăm về phía căn nhà cuối ngõ.
Người ta bảo bà là kẻ lang thang từ đâu tới. Không ai nhận ra bà là ai, cũng chẳng ai nghĩ rằng, đó chính là bà Trúc – người mẹ đã biệt tích 12 năm trước, từng có ba đứa con mà giờ, chẳng đứa nào gọi bà là mẹ.
Mười hai năm trước, Trúc bỏ đi trong một đêm mưa bão, để lại tờ giấy nhòe mực:
“Anh và các con tha lỗi cho em. Em không còn đủ sức, không muốn làm gánh nặng thêm cho gia đình. Em sẽ đi thật xa, mong các con được sống đủ đầy, không khổ vì em nữa.”
Không ai biết Trúc đã đi đâu. Người ta đồn bà theo trai, có người bảo bà bị tai nạn mất xác, có kẻ ác miệng hơn thì nói: “Cái thứ đàn bà bỏ con bỏ chồng, trời nào dung.”
Chồng bà – ông Định – sau vài năm chờ đợi cũng lặng lẽ qua đời trong bệnh tật. Ba đứa con bà, Hưng, Linh và Nhã, mỗi đứa một phương trời. Căn nhà xưa được sang tên cho con cả, rồi lần lượt bán đi, đổi đời. Họ lớn lên không có mẹ, và dần xem mẹ như một vết nhơ trong ký ức.
Hôm ấy, bà Trúc gõ cửa nhà Linh – con gái thứ hai, nay đã thành một người đàn bà quyền quý, sống trong biệt thự giữa thị trấn. Người giúp việc nhăn mặt khi thấy bà già áo quần lấm lem đứng trước cổng.
“Bà tìm ai?”
“Tôi… tôi là mẹ của Linh,” bà nghẹn ngào.
Linh từ trong nhà bước ra, nhíu mày nhìn người phụ nữ trước mặt. Một giây ngỡ ngàng, rồi lập tức quay lưng.
“Mẹ tôi chết lâu rồi. Tôi không có mẹ nghèo khổ như bà. Đi đi, trước khi tôi gọi bảo vệ.”
Cánh cổng lạnh lùng khép lại trước mắt bà Trúc.
Bà lại xách túi đến căn hộ chung cư nơi Nhã – đứa con út – đang sống cùng chồng và hai con nhỏ. Nhưng lần này, bà còn chưa kịp nói hết câu, thì Nhã đã hét lên:
“Bà là ai? Đừng đến lừa gạt tôi. Tôi đã quá đủ mệt mỏi với cái mác con của người đàn bà bỏ nhà theo trai rồi! Bà đi đi!”
Đêm đó, bà ngồi co ro dưới mái hiên chợ, mưa lại đổ xuống, những giọt nước hòa vào nước mắt. Người phụ nữ ấy – năm xưa từng quằn quại trong bệnh tật, từng để dành từng đồng mua thuốc cho chồng, từng không nỡ thấy con ăn cháo loãng mỗi ngày – nay thành kẻ không nhà, không tên trong chính cuộc đời mình.
Bà nhớ lại những tháng năm vất vả. Năm đó, khi bệnh ông Định trở nặng, bà quyết định rời đi. Không phải vì chán nản hay buông xuôi, mà vì bà biết, gia đình không thể gồng gánh nổi hai người bệnh. Bà ra đi, mang theo chút nữ trang cuối cùng, lên Sài Gòn, bắt đầu từ việc rửa chén thuê, rồi buôn bán vặt ngoài chợ đêm.
Số phận đưa đẩy, sau nhiều năm, bà góp vốn cùng một người bạn mở xưởng may. Từ vài chục công nhân ban đầu, bà trở thành bà chủ, có nhà, có xe, có cuộc sống dư dả.
Và hôm nay, bà trở về. Không phải để đòi hỏi gì, mà chỉ muốn được nhìn con, gọi một tiếng “má ơi” cho nguôi tủi.
Người cuối cùng bà tìm đến là Hưng – con trai cả. Hưng hiện là giám đốc chi nhánh ngân hàng tại thành phố. Căn biệt thự nhà anh rộng lớn, sân trải sỏi trắng, xe hơi đậu kín.
“Cháu giúp tôi… cho gặp Hưng. Tôi là mẹ nó…” Bà nói với cô giúp việc.
Một lúc sau, Hưng ra. Anh nhìn bà chằm chằm, như soi xét.
“Tôi nghe các em kể rồi. Bà đi đâu suốt mười mấy năm? Giờ về đây làm gì?”
“Tôi không đi đâu cả… Tôi đi làm, làm đủ mọi thứ, mong ngày trở về gặp lại các con…”
“Vậy thì bà thất bại rồi.” Hưng lạnh lùng, giọng không hề có chút chao đảo.
Bà rút ra một xấp sổ đỏ, giấy tờ nhà đất, đặt lên bàn đá sân vườn:
“Đây là nhà đất tôi để dành. Tôi có tiền, có của. Tôi không cần gì, chỉ muốn các con tha thứ… cho tôi được làm mẹ lại.”
Ánh mắt Hưng lóe lên. Nhưng anh vội quay đi: “Tôi không cần. Nhà tôi không thiếu thứ đó.”
Tin tức lan ra khắp làng sau đó vài ngày. Người ta bảo bà Trúc thật sự là đại gia. Có người đã chụp được ảnh bà ngồi trên xe sang ở thành phố, đi cùng những đối tác trong ngành dệt may. Người ta đồn rằng bà thử lòng con, giả nghèo để nhìn rõ lòng người.
Nhã khi biết được tin, liền lao đến tìm bà. Linh cũng vậy. Cả hai chị em nước mắt ngắn dài xin lỗi mẹ. Chỉ có Hưng – người từng lạnh lùng nhất – lại là người im lặng nhiều nhất.
Bà Trúc nhìn ba đứa con, chậm rãi rút ra một bức di chúc. Bà nói:
“Các con, mẹ không trách. Mẹ hiểu, một người mẹ ra đi không lời từ biệt, sẽ luôn là vết cắt. Nhưng mẹ cũng có quyền được làm lại, được yêu thương… Dù chỉ một lần cuối.”
Ba người con nhìn bà. Trong giây phút ấy, họ mới nhận ra, người đàn bà trước mặt họ – khắc khổ, thương con, giàu có, mạnh mẽ – chính là mẹ của họ, không phải một bóng ma nào trong ký ức. Nhưng muộn quá rồi…
Bởi bà Trúc đã mất sau đó không lâu. Ung thư giai đoạn cuối, phát hiện quá trễ. Trong lá thư để lại, bà viết:
“Mẹ không mang theo gì cả. Mẹ để lại tất cả cho người xứng đáng – không phải vì tiền, mà vì tình. Tình máu mủ đã từng bị rạn vỡ, nhưng mẹ vẫn mong các con học cách chữa lành.”
Và điều khiến ba người con chết lặng, chính là phần cuối di chúc: Toàn bộ tài sản bà để lại… không thuộc về ai trong số họ.
Nhiều tháng sau, báo chí đưa tin về một ngôi nhà mở mang tên “Mái ấm Trúc Xanh”, nơi nuôi dưỡng hơn 80 đứa trẻ mồ côi và người già neo đơn. Tấm biển trước cổng khắc dòng chữ:
“Ở đây, ai cũng được gọi là con.”
Một nhân viên nói nhỏ với phóng viên:
“Bà chủ từng bảo, nếu các con ruột không nhận ra tình mẹ, thì mẹ vẫn có thể làm mẹ của những đứa trẻ khác – những đứa luôn khát một cái ôm, một bữa cơm, một lời dỗ dành.”
Ba anh em Hưng, Linh, Nhã đến thăm ngôi nhà ấy vào một chiều mưa. Những đứa trẻ ùa ra, ríu rít gọi bà Trúc là “má Trúc”. Trên bàn thờ nhỏ, di ảnh bà mỉm cười hiền hậu, như chưa từng oán hận.
Chỉ có họ, đứng đó, nghẹn ngào không nói nên lời.
Khi người mẹ ấy trở về, họ đã không nhận ra bà. Khi họ nhận ra, bà đã mãi mãi ra đi.